مطالب این کتاب، مجموعه سخنرانی های آیت الله مظاهری در رمضان سال 1409 (1368 ) است که بعد از نماز ظهر و عصر در مصلای قدس قم با عنوان ( اخلاق در خانه ) برگزار می گردید. با توجه به استقبال مردم، این بحثها به صورت کتاب با همین عنوان چاپ گردیده است.
با توجه به اینکه مخاطب این سخنرانی ها عموم مردم بودند ، ایشان از اصطلاحات علمی کمتر استفاده کرده اند. اما در هر صورت از نظر محتوایی بسیار غنی و مفید است. استفاده از داستانهای تاریخی ، استناد به آیات و روایات بر غنا و جذابیت مطالب این سلسله بحثها افزوده است. از سوی دیگر نگرش اخلاقی سخنران در جای جای کتاب خود را نشان می دهد.
مطالب کتاب با یک سری بحثهای مقدماتی مانند انسان شناسی از دیدگاه اسلام آغاز می شود. سپس در فصل بعدی در مورد ازدواج و موانع آن سخن می گوید. سپس در فصلهای بعدی نقش ازدواج در مسیر کمال انسان را مطرح می نماید. سپس به ذکر پاره ای از دستورات اخلاقی به زوجین می نماید که البته چندین جلسه را به خود اختصاص می دهد. از جمله این دستورات، محبت ، گذشت، پرهیز از سوءظن، پرهیز از تبعیض، عدم دخالت در زندگی زوجهای جوان و ... است. این کتاب بحثی را هم در مورد تعدد زوجات مطرح می نماید و مورد بررسی قرار می دهد.
گزیده کتاب
گزیده1:
طبیعت مشترک انسانی
اگر نگاهی به ساختمان وجودی و طبیعت و فطرت انسان‌ها بیندازیم، این مطلب به‌خوبی آشکار می‌شود که هر انسانی به جهت تداوم حیات مادی و معنوی خود، دارای یک سلسله تمایلات، خواسته‌ها و غرائزی است که با اطفا و برآوردن آنها در حد معتدل، صحیح و معقول می‌تواند به یک زندگی آرام، بی‌دغدغه و راحت دست یابد. در این میان، بعضی از غرائز به‌جهت دربر داشتن نیازهای اولیه یک زندگی مادی، از روز اول ولادت، شکوفاست و احتیاجی به پرورش ندارد؛ مانند تمایل به خوردن و آشامیدن و استراحت کردن. بعضی دیگر از این خواسته‌ها، به‌تدریج و در اثر گذشت زمان و رشد جسم و روح به فعلیت می‌رسد، اگرچه از ابتدای تولد به‌صورت بالقوه در وجود انسان‌ها نهفته است؛ به‌عنوان مثال می‌توان از غریزه جنسی، قدرت‌طلبی، تمایل به داشتن تمکن و مال، علاقه به شهرت و ریاست، کمال‌جویی، حق‌پرستی، تمایل به مذهب و احساس نیاز به حق و خداخواهی و خداجویی و ... نام برد.
اختیار و مسئولیت انسان
مختار بودن انسان امری طبیعی و بدیهی است. قرآن می‌فرماید:
إنّا هَدَیناهُ السَّبیلَ إمّا شَاکراً وَ إمّا کفُوراً.
ما راه را به انسان نشان دادیم، یا شکرگزاری می‌کند یا ناسپاسی.
پروردگار عالم همان‌گونه که ما را خلق کرده، آزادی و اختیار را نیز در ما نهاده است؛ به عبارت دیگر خداوند اراده کرده است که ما اعمال خود را با آزادی و اختیار انجام دهیم و این همان چیزی است که در کلام امام صادق (ع) این‌گونه آمده:
لا جَبْرَ وَ لا تَفْویضَ و لَکن أمْرٌ بَینَ امْرَین.
نه جبر است و نه اختیار، بلکه چیزی است میان این‌دو.
شیعه معتقد است اگر ما در کارهایمان مجبور باشیم و پروردگار متعال ما را وادار بر انجام کاری کند و سپس ما را به‌دلیل انجام کارهای بد، عقاب نماید، ظلم است و چون پروردگار عالم، عادل است، این‌گونه نیست؛ ازاین‌رو ما مختاریم.
آنچه در این عالم موجود است، مسئولیت دارد. وجودی را نمی‌توان در عالم هستی پیدا کرد که مسئولیت نداشته باشد. این جهان، جهان مسئولیت است.
