برنامهای اخلاقی تربیتی در درمان رذیلتها و صفات زشت اخلاقی است که از آموزهها و راهکارهای دینی، قرآنی و حدیثی استفاده شده است. هدف نویسنده معرفی نقش و تأثیر آموزهها و عقاید اسلامی در درمان بیماریهای روحی و ساختن زندگی سالم و منطبق بر اخلاق انسانی است. مطالب در 14 فصل سامان یافته است. نخست از روانشناسی افسردگی و عوامل و زمینههای شکلگیری اضطراب بحث شده سپس تعریفی از سلامت روان و معیارهای آن به دست داده شده و عوامل بهداشت روان از دیدگاه قرآن و حدیث بیان گردیده است. در فصول بعدی راههای درمان عقده حقارت، حسد، کبر، عجب، شهوتپرستی و ریا براساس آموزههای اسلامی معرفی شده است.
گزیده کتاب
8. توبه درمانی
در این که گناه انسان را ذلیل و خوار می کند و یکی از عوامل حس حقارت است، تردیدی نیست؛ چون عزّت در پاکی و قرب به خداست. لذا رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«مَن اَرادَ اَنْ یکونَ اَعَزَّ النّاسِ فَلْیتَّقِ الله عَزَّوَجَلَّ».(354)
حضرت علی علیه السلام فرمود:
«مَنْ سَرَّهُ الغِنی بِلا مال وَالعِزُّ بِلا سُلْطان وَالکثْرَةُ بِلا عَشِیرَة فَلْیخْرُجْ مِنْ ذُلِّ مَعْصِیةِ اللّهِ سُبْحانَهُ إِلی عِزِّ طاعَتِهِ؛(355)
کسی که دوست دارد بدون ثروت، غنی، و بدون سلطنت، عزیز باشد و بدون عشیره و خانواده تنها نباشد، البته باید خود را از ذلّت گناه خارج گرداند و در محیط عزت اطاعت الهی درآید».
[209]
لکن اگر انسانی مبتلا به معصیت شد، نباید از رحمت خدا مأیوس شود، بلکه با امید به رحمت پروردگار، توبه نماید که خدا توبه پذیر است، لذا با توجه به توبه و پذیرش آن از طرف خدای رحیم، دیگر جایی برای احساس گناه و در نتیجه احساس حقارت نیست.
راجع به توبه و این که گنه کار احساس گناه نکند و رنج نبرد و خدا توبه اش را می پذیرد آیات و روایات بسیار است که ما با رعایت اختصار، به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
یوسف، 87: «لا تَیأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لا ییأَسُ مِنْ رَوْحِ اللّهِ إِلاّ القَوْمُ الکافِرُونَ»؛
نساء، 48: «إِنَّ اللّهَ لا یغْفِرُ أَنْ یشْرَک بِهِ وَیغْفِرُ ما دُونَ ذ لِک لِمَنْ یشاءُ»؛
شوری، 25: «وَهُوَ الَّذِی یقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَیعْفُو عَنِ السَّیئاتِ»؛
تحریم، 8: «یا أَیها الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلی اللّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً»؛
هود، 90: «وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّکمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ»؛
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «اَلا اَدُلِّکمْ عَلی دائِکمْ وَدَوائِکمْ؟ اَلا إنَّ دائِکمُ الذُّنُوبَ ودوائَکمُ الاْستغِفارَ».(356)
بنابراین کسی که احساس گناه، رنجش می دهد، تنها راهش «توبه» است.
354. مجلسی، بحار، ج 17، ص 48.355. غرر الحکم، ص 692.356. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 7، ص 248.
