کتاب حاضر برداشتی است از خطبه همام ( متقین ) در نهج البلاغه، که با ادبیاتی فخیم و قلمی توانا نگاشته شده است و لذا از این جهت جنبه تذکری آن قوی است. البته به مناسبت، در هر بخش با استناد به آیات قرآن و روایات و ذکر داستانهایی از سیره ائمه اطهار و بزرگان علم و تقوا، شرح مختصری از فرازهای این خطبه ارائه می کند. با این وجود قوت ادبی آن نقطه ثقل این کتاب است.
کتاب متقین گذشته از آنکه راه‌ورسم چگونه زندگی‌کردن را به ما نشان می‌دهد، جلوه‌ای از شخصیت امام (علیه‌السلام) را نیز برای ما آشکار می‌کند. شرح خطبۀ متقین امام علی (علیه‌السلام) نیازمند مقدمات و ابزار و امکاناتی است که یکی از آنها معرفت است، دیگری تقوی است، و ... است و کتاب متقین تنها بخشی یا چکیده‌ای از این خطبه است.
شهادت علی (علیه‌السلام) اگرچه مظلومانه است و فرق شکافتۀ او اگرچه جگرسوز، اما اساس مظلومیت علی، نه در شهادت علی است و اوج مظلومیت او، نه در فرق شکافتۀ او.
مظلومیت علی نه بر پایه سکوت علی استوار است و نه بر مبنای صبر علی که صبر و سکوت تنها دو شاخه‌اند از راز درخت ستبر و تنومند مظلومیت علی.
مظلومیت علی تنها در خانه‌نشینی و غصب خلافت علی نیست که غصب خلافت جلوه‌ای از تجلیات ظاهری مظلومیت علی است.
گزیده کتاب
گزیده1:
مولایمان که عمری است در حسرت سؤال بندگانِ در خواب‌رفته می‌سوزد و خورشید قلبش در التهاب گشودن روزنی رو به ظلمت دنیاییان لحظه می‌شمرد و چشمۀ علمش به دنبال منفذ و بهانه‌ای برای جاری شدن می‌گردد و فریاد جگرسوز «سَلونی» اش آتش عطش نیازهای انبیاء سلف و اولیاء خلف را دامن می‌زند، از پاسخ بدین سؤال شانه خالی می‌کند و پس از تأملی کوتاه همام را به تقوا و نیکوکاری دعوت می‌نماید و به این آیه از قرآن استناد می‌فرماید که: «خداوند با تقواپیشگان و نیکوکاران است» و طبیعی است که کویر تشنگی همام با این یک جرعه سیراب نمی‌شود. او پاسخی به وسعت نیازهای خویش طلب می‌کند.
ولی علی؛ جان عالمی به فدایش، باید عمق ظرفیت سائل را بشناسد که می‌شناسد، بل بشناساند و روزنی درخور طاقت چشمان سائل از نور بگشاید.
و همام، علی را (سلام الله علیه) سوگند می‌دهد که در بیابان برهوت ابهام، نه تنها تشنه رهایش نکند که سیرابش گرداند.
پس علی زبان به مدح خداوند و ثنای او می‌گشاید و بر مقتدا و ولی و رهبر خویش پیامبر اکرم درودهای فراوان می‌فرستد؛ که اگر عمر با برکت پیامبر تا آخرین دم حیات مقدس علی امتداد میافت هرگز علی زبان به سخن نمی‌گشود و خطبه نمی‌خواند به احترام معلم؛ همچنان که امام حسن (روحی فداه) هرگز در زمان پدر بر فراز منبر ننشست و امام حسین (سلام الله علیه) در زمان امامت برادر سخن نگفت و بزرگ فرزندان این بزرگواران همگی بر این ادب تأسی کردند تا قائم منتظر و هر کدام در زمان امامت شکوهمند خویش هیچ کلام بیاد پیامبر بر زبان جاری نکردند تا بدین‌سان خود اولین پاسدار مقام ولایت و امامت باشند.
