این کتاب مشتمل بر دو بخش است. بخش اول با عنوان « نبرد حق و باطل » تلفیق شده از پنج گفتار استاد شهید است که دو گفتار آن در سال 1356 در یک مدرسه دینی واقع در دماوند ایراد شده و سه گفتار دیگر، قسمتی از بحث های آن متفکر شهید، تحت عنوان «فلسفه ی تاریخ » است که در همان سال ها در منزل ایشان تدریس می شد. بخش دوم، تنظمیم شده ی دو سخنرانی استاد تحت عنوان « تکامل اجتماعی انسان در تاریخ » است که در حدود سال 1350 در دانشگاه شیراز ایراد شده است. در بخش اول، با عنوان « نبرد حق و باطل » ابتدا حق و باطل در جهان هستی و نیز در جامعه و تاریخ با استناد به آیات قرآن کریم مورد بحث قرار گرفته اند. در این زمینه، نظریات مختلفی از جمله نظریه ی ماتریالیسم تاریخی وجود دارد که اصول و مبانی این نظریه در این بخش از کتاب، طرح و نقد شده است. نهایتاً نظریه ی اسلام درباره ی حق و باطل که مبتنی بر نمود داشتن و طفیلی بودن باطل از یک سو و نیز اصالت داشتن و مستقل بودن از سوی دیگر است، با ذکر نمونه هایی از کلام وحی ارائه گردیده ست.
بخش دوم کتاب با عنوان « تکامل اجتماعی انسان در تاریخ »، مشتمل بر دو فصل است. در فصل اول مطالبی همچون مفهوم تکامل، فرق تکامل و پیشرفت، تکامل اجتماعی در گذشته، نقش انبیا و دین در تکامل تاریخ به بوته بحث و بررسی نهاده شده است. در فصل دوم، آینده بشر از دیدگاه های مختلف مورد توجه قرار گرفته است. ابتدا دیدگاه های مکتب سیانتیسم یا علم زدگی، مارکسیسم و اگزیستانسیالیسم طرح و نقد شده و سرانجام نظریه اسلام به طور مستدل و منطقی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. این کتاب مجموعه چند درس و سخنرانی از شهید مطهری است که در آخرین سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایراد فرموده. درآن سال ها، طولانی شدن حکومت ظالمانه طاغوت و تسلط ظاهری آن برجامعه سبب شده بود تا دربعضی اندیشه ها، تردیدها و پرسش هایی در مسئله حق و باطل به وجود آید. استاد مطهری با تشخیص اهمیت مسئله و ضرورت حل آن به طرح مسئله حق و باطل پرداخت و براساس اندیشه قرآنی بیان کرد که مدار هستی برحق است و شر و باطل در هستی اصالت ندارد.
