«خدا در زندگی انسان» عنوان پنج جلسه سخنرانی استاد شهید آیت الله مطهری در یکی از مساجد تهران در سال 1354 هجری شمسی است که در جمعی که بیشتر از قشر دانشجو و تحصیل کرده تشکیل می شده ایراد شده است.
فهرست مطالب
مقدمه
خدا در آینه اندیشه بشر
تشبیه ذهن انسان به آینه
شناخت خدا از راه تغیّر اشیاء جهان
استدلال ابراهیمی
شناخت فلسفی خدا از راه امکان و احتیاج
شناخت خدا از راه نظم و توجه به هدف در طبیعت
بررسی نظریه تأثیر شرایط عینی
ادعای تابعیت مطلق اندیشه از شرایط عینی و ذهنی
توضیح نظریه
دو تفاوت نظریه حکمای اسلامی با این نظریه
تلازم میان نفی انسان و نفی خدا
تفاوت دوم
مثال به کار علاّمه حلّی
بی‌اعتباری همه فلسفه‌ها طبق این نظریه
منشأ اعتقاد به خدا
دوگونه نظریه
اشتباه برخی مورخان دین
علت رجوع بشر به امور ماوراء طبیعی
دلیلی دیگر در ابطال نظریه جهل و ترس
حکایتی از برخورد انفعالی در مواجهه با نظرات دیگران
حکایتی دیگر
نتیجه‌گیری
جهان، بدون یک حقیقت بی‌نیاز
موجود محدود یعنی موجود نیازمند
آیا هرچه در عالم هستی است نیازمند است؟
مثال به فرض زمین با نیروی جاذبه بی‌نهایت
مثال به ضامنهای نامتناهی
عالم هستی بدون حقیقتِ بی‌نیاز قابل توجیه نیست
سخن حیرت‌آور راسل
شناخت ناقص اروپا از فلسفه اسلامی
مناط احتیاج به علت چیست؟
پاسخ متکلمین
پاسخ فلاسفه
شناخت خدا از راه نقصها و کمالات
آیا فکر انسان تابع شرایط عینی و ذهنی است؟
ماتریالیستها اولین قربانی فلسفه خود
امکان استقلال اندیشه در شرایط مختلف عینی و ذهنی
مثال به علی علیه‌السلام
شناخت خدا از راه نقصها و کمالات موجود در عالم
نقص و کمال عرفی
سه راه خداشناسی
صفات ثبوتیه و صفات سلبیه
اشاره‌ای به برهان نظم
گزیده کتاب
گزیده کتاب:
این مباحث معطوف به توحید عملی و آثار فردی و اجتماعی توحید است. استاد ابتدا اقسام توحید نظری را توضیح داده و توحید عملی را لازمه توحید نظری شمرده اند. البته به طور جداگانه مباحث مستقلی را با عنوان «خدا در اندیشه انسان» - که همان توحید نظری است – در قالب چند جلسه سخنرانی ارائه داده که همزمان با این کتاب به چاپ رسیده است. از دیدگاه استاد مطهری، سلامت روانی، نخستین اثر توحید در زندگی انسان است. در ادامه توضیح داده که اندیشه و اراده دو رکن اساسی شخصیت آدمی است که اگر بر پایه ایمان به خدا باشد انسان راه سعادت را خواهد پیمود. در بخش دیگر این کتاب این مطلب بیان شده است که ریشه تحولات و انقلابهای گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... را باید انقلاب فکری و فرهنگی دانست. البته استاد شهید شرایط عینی و ذهنی را به عنوان عامل دخیل در اندیشه و تفکر نفی نمی کنند؛ اما معتقد است که برخلاف نظریه مارکسیسم تفکر لزوما ساخته و پرداخته شرایط عینی و ذهنی نیست، بلکه انسان می تواند علی رغم این شرایط، تفکری آزاد و مطابق فطرت حقیقت طلب خود داشته باشد. در معرفی این کتاب همچنین عنوان شده است: چون ایراد این جلسات سخنرانی مقارن ایام فاطمیه بوده است، استاد شهید در پایان جلسات، ضمن ذکر مصیبت، نکات آموزنده ای از حیات طیبه حضرت صدیقه کبری (سلام الله علیها) را بیان کرده که می تواند درسی برای امروز ما از نظر سبک ذکر مصیبت برای آن بانوی بزرگوار باشد.
