اثر حاضر جلد اول از کتاب تمثیلات اخلاقی نوشته محی‌الدین حائری شیرازی است که در دفتر نشر معارف به چاپ می‌رسد.
جلد اول این کتاب به موضوع فضایل و رذائل اخلاقی، گناه‌شناسی و دنیاشناسی از منظر اخلاقی می‌پردازد. ظرفیت و سعهٔ وجودی، عفو و گذشت، یأس و رجا، احترام به عالِم، انفاق و احسان، غضب، سوء ظن، عجله و شتاب، عجب، غرور و تکبر، امتحانات الهی، یاد خدا و... از مباحثی هستند که در کتاب می‌خوانید.
کتاب تمثیلات اخلاقی – تربیتی (جلد اول)
«تمثیل یعنی درک نطق اشیاء. همۀ اشیاء ناطق‌اند. همه‌چیز، پیام دارد. اساس تمثیل این است که انسان نطق و پیام اشیاء را متوجه شود … زبان تمثیل، زبانی است گویا، شیوا و رسا. مثال، اگر مناسب باشد و با دقت و هوشیاری بکار گرفته شود، عمق مطلب را مجسم می‌کند، تاریکی‌های آن را می‌زداید، تطبیق می‌دهد و نکات مبهم و دشوار آن را روشن و آسان می‌سازد و آنگاه، هرکسی نسبت به میزان مطالعات و آگاهی‌هایش و به‌اندازۀ نیروی درک و اندیشه‌اش، از آن مثال اطلاعاتی به دست می‌آورد و از طریق همین اطلاعات، مطلب اصلی را نیز بهتر درک می‌کند … اگر مفاهیم دینی را با هنر تمثیل عرضه کنیم، اسلام با اقتدار بیشتری در عالَم مطرح می‌شود و بیانات ائمه علیهم‌السلام بهتر درک می‌شود»
آنچه در پیش روی شماست، بخشی از مجموعه کتب «تمثیلات»، اثر حکیم متفکر مرحوم آیت الله حائری شیرازی (رحمه الله علیه) است که به ساحت اهل اندیشه تقدیم می‌شود. بدون شک، آیت الله حائری شیرازی در عصر ما یکی از برجستگان و سرآمدان فن تمثیل به‌حساب می‌آیند که استقبال فراوان از چاپ‌های گذشتۀ این مجموعه، شاهد بر این مدعاست.
اینک و پس از چندین سال وقفه در انتشار آثار مرحوم استاد (ره)، این مجموعۀ نفیس، با ویرایشی جدید عرضه می شود و امید است مورد استفاده مخاطبان قرار گیرد. دربارۀ تاریخچه تدوین این مجموعه و ویژگی های آن نکاتی چند بیان می‌گردد:
این مجموعه در ابتدا در دهۀ ۷۰ و به کوشش حجت‌الاسلام محمدرضا رنجبر (زید عزه) ایجاد شد و ایشان با تلاشی طاقت‌فرسا، صدها تمثیل از مجموعه سخنرانی‌های آیت الله حائری شیرازی را از نوارهای کاسِت، پیاده و ویرایش نمودند و در قالب کتاب «تمثیلات» چاپ نمودند. مرحوم استاد (ره) همیشه قدردان ایشان بوده‌اند. ان شاء الله که خداوند متعال، سعی ایشان را مشکور قرار دهد.
مجموعه حاضر، پس از چندین مرتبه ویرایش توسط ویراستاران مختلف، به شکل فعلی درآمده است. اگرچه نهایت سعی ما این بوده که اصالت متن و نزدیکی به بیان اولیه مرحوم استاد (ره) حفظ شود، اما طبیعتاً پس از ویراستاری، تغییراتی اندکی نیز در محتوا و سبک بیان اولیه به وجود آمده است. لازم به ذکر است، جهت ترجمه آیات در پاورقی، از ترجمه قرآن نوشتۀ آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته) استفاده شده است.
علاوه بر مجموعۀ حاضر، چندین هزار تمثیل دیگر نیز از بیانات آیت الله حائری شیرازی در طول ۵۰ سال گذشته استخراج شده که پس از گلچین کردن و ویرایش و تدوین، در ادامۀ همین مجلدات فعلی، چاپ خواهد شد. هدف دفتر حفظ و نشر آثار معظم له این است که یک دوره از مهم‌ترین معارف اعتقادی، اخلاقی، تربیتی، سیاسی و اجتماعی اسلام را در قالب تمثیل عرضه نماید.
۴. ازآنجاکه که اساساً هدف تمثیل، محسوس کردن معقولات و کاستن از پیچیدگی و سنگینی محتوا و اقناعی‌تر کردن مطالب است، لذا این مجموعه برای طیف وسیعی از مخاطبان قابل استفاده است. هم دانش آموزان و دانشجویان و هم اساتید و حوزویان، با هر سطح از دانش و معلومات دینی می‌توانند از این کتاب بهره ببرند.
گزیده کتاب
گزیده1:
از کجا بفهمیم که در مسیر صحیح هستیم؟
راه طی شده و طی نشده: مسافری که به سوی مقصد حرکت می‌کند، راه نرفته را پیش رو می‌بیند؛ اما اگر پشت به مقصد بایستد، مسیر طی شده را خواهد دید.
کسی که رفته‌ها و کرده‌های خود را می‌بیند، باید باور کند که در حال اشتباه است و پشت به مقصد ایستاده و کسی که نرفته‌ها و نکرده‌ها را می‌نگرد، شک نکند که رو به مقصد ایستاده و در مسیر صحیح قرار دارد. پس اگر مقداری عُجب در عمل کسی پیدا می‌شود، نشانهٔ آن است که دارد پایین می‌آید و تنزّل می‌کند. پس باید به خدا پناه ببرد و توجهش به آن کارهایی باشد که انجام نشده است تا غرور پیدا نکند.
فریبندگی کمالات انسان
زن زیبا و پیرزن: گاهی دانستنْ شیطانِ آدم می‌شود و او را به جهنم می‌برد. مهم این است که آدمی به خود دل نبندد. آن کسی که چیزی می‌داند، جمال خود را بیشتر می‌داند تا آن کسی که چیزی نمی‌داند. جمیل فریبنده‌تر از غیرجمیل است. آنکه می‌داند، خطرش بیشتر از کسی است که نمی‌داند.
آنکه در مقابلش پیرزنی زشت قرار گرفته خطرش بیشتر است، یا آنکه زنی زیبا در مقابلش قرار دارد؟ انسان وقتی‌که کمالات پیدا می‌کند، بیش از زمانی که کمالات ندارد، فریفتهٔ خودش می‌شود. خیال نکنید که آدم می‌تواند با علم و زیرکی و رندی از این ورطه سالم بیرون بیاید؛ چون همهٔ اینها جمال است. مثل آدمی که در یک اتاق، مقابل زن زیبارویی نشسته است؛ آن زن هرچه زیباتر باشد، خطرش هم بیشتر است. آنکه کمالات ندارد، به خودش هم علاقه‌ای ندارد و باورش هم نمی‌شود که خودش خوب است، و زودتر می‌تواند از خودش دل بکند؛ همان‌طور که می‌تواند از یک پیرزن هفتادساله به‌راحتی دل بکند.
وابستگی به رأی خود، مانع نجات
چاه و طناب: قرآن را برای این آورده‌اند که ما را از رأی خود نجات دهد، و با متکی شدن به رأی قرآن، خود را رها کنیم و از زندان رأی خود بیرون بیاییم. فرض کنید من درون چاهی هستم و برای آنکه مرا از این چاه بیرون بکشند، باید طنابی بیاورند تا بیرون بیایم.
رأی من چاه، و قرآن همان طناب است. من اگر بخواهم از این چاه خارج شوم، باید دستم را به این طناب بگیرم تا خود را از چاه آزاد کنم، و باید هیچ گیری به این چاه نداشته باشم تا بتوانند مرا بیرون بکشند. اگر به رأی خودم وابسته باشم، در چاه رأی، نظریات، افکار و تعصبات قومی خودم می‌مانم.
رفع غرور بوسیلهٔ دعا در حق دیگران
مواد محترقه: «خودیت و نفسانیت» انسان همچون مواد محترقه است؛ «تعریف و مدح»، چاشنی، و «غرور» انفجار است. آنکه مغرور است، منفجر شده است.
پس شما باید راه خنثی کردن این چاشنی‌ها و مین‌های وجود خودتان را یاد بگیرید. اگر مین‌های بیرون را خنثی کنید، اما مین‌های داخل را خنثی نکنید، همین مین‌های داخلی کافی است تا شما را منفجر کند و از بین ببرد. شیطان در وجود انسان مین‌گذاری می‌کند و مین‌هایی در مسیر ایمان انسان قرار می‌دهد که هیچ‌چیزی برایش نمی‌ماند. این مین‌ها از همهٔ مین‌ها بدتر است؛ چون مین ضد ایمان است.
