پس از آنکه تمدن اسلامی دوران اوج خود را پشت سر گذاشت و دچار افول و انحطاط شد، در صد سال اخیر اصلاحات با سردمداری مصلحانی همچون سید جمال الدین اسدآبادی، محمد عبده، کواکبیان و اقبال لاهوری شکل گرفت که منجر به بیدرای اسلامی شد. در این کتاب ابتدا به این مقطع از تاریخ و بررسی و تحلیل آن نهضتها پرداخته شده است. روش شهید مطهری این بوده است که با بررسی مباحث تاریخی بتواند به تحلیل، ارزیابی و آسیب شناسی وضع موجود درست یابد. لذا در ادامه فصول کتاب به ریشه های انقلاب اسلامی و تحلیل ماهیت آن پرداخته در نهایت آفت هایی که متوجه این نهضت می دانستند از جمله نفوذ اندیشه های بیگانه، تجددگرایی افراطی، انحراف از معنویت را ذکر کرده اند.
در این کتاب دلایل انقلاب (وضع موجود)، اهداف انقلاب (وضع مطلوب)، جایگاه دموکراسی و مردم سالاری و ساختار سیاسی مورد توجه قرار گرفته و بحث رهبری انقلاب در کتاب بعدی مطرح می گردد.
این کتاب شامل 14 درس به عناوین زیر است:
درس1: جنبش های اصلاحی
درس2: آشنایی با مصلحان بزرگ اسلامی 1
درس3: آشنایی با مصلحان بزرگ اسلامی2
درس4: اهداف انقلاب اسلامی و روحانیت
درس5: تحلیل ماهیت نهضت
درس6: تحلیل انقلاب ایران
درس7: ریشه های انقلاب اسلامی
درس8: عدالت اجتماعی
درس9: استقلال و آزادی
درس10: معنویت در انقلاب اسلامی
درس11: مصاحبه مطبوعاتی
درس 12: مصاحبه تلویزیونی 1
درس 13: مصاحبه تلویزیونی2
درس 14: مصاحبه تلویزیونی
