امروزه نگرشهای متفاوت تاریخی، جامعه شناسانه یا روانشناسانه به مقوله زن و مرد، باورهای غلط و انحرافی را به ذهنها منتقل می کند؛ لذا عده ای به دنبال تحقق مرد سالاری رفته اند و عده ای زن سالاری را تجویز می کنند. عده ای نیز در سرگردانی اند و دم از تساوی زن و مرد می زنند. در این میان تحلیل واقع گرایانه از شخصیت زن و توجه به مقام و موقعیت فردی و اجتماعی زن بر اساس رهیافت براهین عرفانی و قرآنی امری ضروری است. این کتاب برای نیل به چنین هدفی نگاشته شده است.
این کتاب در سه بخش، از عظمت و جایگاه زن سخن به میان آورده است و در بخش پایانی هم به شبهات مطرح، پاسخ گفته اند.
بخش نخست این کتاب که عنوان زن در قرآن را به خود اختصاص داده است، جایگاه و نقش زنان را از منظر قرآن در خانواده و اجتماع، بررسی می کند.در این قسمت از کتاب زن در آئینه جلال و جمال بیان شده است که منشأ پیدایش تمامی زنان و مردان یکی است و به همین دلیل همان گونه که مردان می توانند به عالی ترین مرتبۀ کمالات نایل آیند، زنان نیز از این امر مستثنا نیستند و علاوه بر آن عنوان می کند که از نظر قرآن، تفاوتی بین زن و مرد نیست. در این بخش کتاب زن در آئینه جلال و جمال، با اشاره به آیه 10تا 12 سوره تحریم، به زنان الگو از منظر قرآن پرداخته شده است؛ زنانی همچون مریم، آسیه زن فرعون و … . ایشان همان گونه که الگوی زنان هستند، الگوی مردان نیز قرار دارند.لازم به ذکر است که در همین بخش تنها تفاوت زن و مرد، شکل ظاهری آن ها طرح شده است؛ البته برخی معتقدند که علاوه بر تفاوت جسمی زن و مرد، روان آن ها نیز با هم متفاوت است که البته این روان، متفاوت از روح است.
نویسنده در بخش دوم این کتاب که با عنوان زن در عرفان از آن نام برده شده است، عرفان را به دو بخش کلی عرفان نظری و عرفان عملی، تقسیم کرده است.
در عرفان نظری عنوان شده که همه چیز در جهان هستی تجلی گاه آیات خداوند است اما در عرفان عملی، راه های عملی رسیدن به کمال را برای یک زن، شرح می دهد.در بخش عرفان کتاب زن در آئینه جلال و جمال نکته ای طرح شده است که زنان به دلیل برخورداری از عاطفه و احساس بالا، حرکت در مسیر سلوک الهی و رسیدن به کوی جلال و جمال برایشان هموارتر است.همچنین در این بخش عنوان شده که از نگاه قرآن، گرچه زن و مرد در ظاهر با هم متفاوتند، اما در حقیقت و پیشگاه خداوند، با یکدیگر تفاوتی ندارند.
بخش سوم این کتاب، زن در برهان، بیشتر روی این نکته تأکید دارد که از نظر فلسفی، و از جهت روحی بین زن و مرد تفاوتی نیست؛ علاوه بر این، از نظر عقلی هم تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد.در دیگر قسمت های مهم این بخش، از حضور زن در صحنه سیاسی سخن به میان آمده است و برای نمونه به زنانی که در طول تاریخ نقش هایی سیاسی، ایفا کرده اند، اشاره می شود؛ مانند سوده همدانی که به گونه ای با معاویه برخورد می کند که او را در مقابل استدلال های خود تسلیم می کند.
آیت الله جوادی آملی در این بخش از کتاب زن در آئینه جلال و جمال، با انتقاد از کسانی که زن را به این معنی محجوب می خواهند که او را از صحنه های سیاسی و اجتماعی محروم کنند، به این مسأله می پردازد که اگر زن این گونه از امتیازات اجتماعی محروم شود، نمی تواند به شخصیت وجودی خود دست یابد، حال آن که زنان می توانند به لحاظ اجتماعی و سیاسی، استعدادهای درونی خود را ظاهر سازند.در این بخش عنوان شده است که باید شرایط رشد و کمال زنان هم، همانند مردان فراهم شود؛ چرا که اگر در هر شرایطی، زمینه های رشد فراهم باشد، زنان می توانند همپای مردان به کمالات برسند.
در بخش چهارم و پایانی این کتاب، که عنوان حل شبهات و روایات معارض به خود گرفته است، به حل منطقی روایات متشابهی که احیاناً شبهه هایی را در این زمینه به بار آورده، پرداخته شده است.در این بخش با اشاره مجدد به انتقاد آیت الله جوادی آملی از کسانی که با تعریف خاصی از محجوب بودن زن به معنای این که زن باید خودش در حجاب و نامش تنها در کتاب باشد، تا عظمت او ظهور کند، بیان شده است که هنر این است که زن از قدرت های سیاسی و اجتماعی برخوردار باشد و در پیشگاه خداوند، خضوع کند.
در صفحه 298 بخش پایانی کتاب زن در آئینه جلال و جمال، سخنی از آیت الله جوادی آملی وجود دارد که ایشان می گویند، اگر کارهایی که زنان ابوذر گونه در طول تاریخ، جنگ ها، و صحنه های سیاسی اسلام، ده ها بار گفته می شد و به صورت فیلم های تبلیغی در می آمد و کتاب هایی در این زمینه نوشته می شد، مشخص می شد که زن ها در پیشبرد مسائل نظامی در صدر اسلام، همچون ابوذر و مالک اشتر، در صحنه بوده اند
گزیده کتاب
... جناب محی الدین سرّ محبوب بودن زن را که در بیان پیامبر گرامی اسلام – صلی الله علیه و آله – آمده چنین تبیین می کند: «چون ذات اقدس خداوند منزه از آن است که بدون مجلا و مظهر مشاهده شود، هر مظهری که بیشتر جامع اسماء و اوصاف الهی باشد بهتر خدا را نشان می دهد. و زن در مظهریت کاملتر از مرد است. زیرا مرد فقط مظهر قبول و انفعال است چون مخلوق حق است، اما زن هم مظهر قبول و انفعال است هم مظهر فعل و تاثیر الهی؛ چون در مرد تصرف می کند و او را مجذوب و محب خود می سازد و این تصرف و تاثیر نموداری از فاعلیت خداست و از این جهت زن کاملتر از مرد است.اگر مرد بخواهد خدا را در مظهریت خود مشاهده کند، شهود او تام نیست ولی اگر بخواهد خدا را در مظهریت زن بنگرد شهود او به کمال و تمام می رسد. از این رو محبوب پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – قرار گرفت ...
